ಇಂಡಿಯಾದ ಹಿಂದಿನ ವೇದಾರಣ್ಯವೇ ನಮ್ಮ ಈ ಮಂಡ್ಯ
ರಾಜರ್ಷಿ ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ರವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ 1939 ಇಸವಿಯ ಜುಲೈ 1 ರಂದು ಮಂಡ್ಯವು ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡು, ಇಂದಿಗೆ 85 ವರ್ಷವನ್ನು ಪೂರೈಸಿದ್ದು, ನೂರಾರು ಜನಪದ ನಾಯಕರು, ಕಲಾವಿದರೂ ಮತ್ತು ಕನ್ನಡ ನಾಡುನುಡಿಯ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಹೋರಾಟಗಳಲ್ಲಿ ಸದಾ ಮುಂದೆ ನಿಲ್ಲುವ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಸ್ವಾಭಿಮಾನಿ ಕನ್ನಡಿಗರಿಗೆ ಜನ್ಮಕೊಟ್ಟ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದೆ.

ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಮಂಡ್ಯವನ್ನು “ ವೇದಾರಣ್ಯ” ಎಂದು ನಂತರ ಕೃತಯುಗದಲ್ಲಿ “ವಿಷ್ಣುಪುರ” ಎಂದು ಹಾಗೆಯೇ ಮಾಂಡವ್ಯ ಎಂಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಋಷಿ ತಪ್ಪಸ್ಸು ಮಾಡಿ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಮಂಡ್ಯ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಮಂಡ್ಯ ಮತ್ತು ಇದರ ಕಾವೇರಿ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ, ಹಳೆಯ ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯವನ್ನು 11ನೇಯ ಶತಮಾನದಿಂದ 13ನೇಯ ಶತಮಾನಗಳವರೆಗೆ ಗಂಗರು ಆಳಿದರು, ನಂತರ ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಯ್ಸಳ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ ಚೋಳರನ್ನು ಓಡಿಸಿ ತಲಕಾಡನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು “ತಲಕಾಡು ಕೊಂಡ” ಎಂಬ ಬಿರುದಿನೊಂದಿಗೆ ಆಳಿದರು. ಇದರ ಗುರುತಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸರಹದ್ದಿನಲ್ಲಿ ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅರಳಿರುವ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಗಳು ಜೀವಂತವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತವೆ,
ಹೊಯ್ಸಳರ ನಂತರ ವಿಜಯನಗರದ 3ನೇ ರಾಜವಂಶಸ್ಥ ನರಸರಾಜ ಸುಮಾರು 1495 ರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಅಧಿಕಾರ ನಡೆಸಿದರು. ತದಾನಂತರ ಮೈಸೂರಿನ ಮೊದಲ ದೊರೆಯೆನಿಸಿದ ರಾಜ ಒಡೆಯರ್ 1610ರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ವಿಜಯನಗರದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರತೀತಿಯಂತೆ ದಸರಾಹಬ್ಬ ವನ್ನು ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ ಮೊದಲು ಆಚರಣೆಗೆ ತಂದರು. ಅಂದಿನಿಂದ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟು ನಾಲ್ವಡಿಯವರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರೀತಿಯ ಅಭಿವೃದ್ದಿ ಕಂಡಿತು. ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯೂ ಕಾವೇರಿ ನದಿಯ ದಂಡೆಯಲ್ಲಿದ್ದು, ವ್ಯವಸಾಯವೇ ಮುಖ್ಯ ಕಸುಬಾಗಿದ್ದು ಅದರಲ್ಲೂ ಕಬ್ಬು ಮತ್ತು ಭತ್ತದ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಅತೀ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಕಬ್ಬು ಬೆಳೆ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳಿಂದ ಸಕ್ಕರೆನಾಡೆಂದೇ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮಳವಳ್ಳಿ ತಾಲೂಕಿನ ಶಿವನಸಮುದ್ರ ಜಲಪಾತದಿಂದ ಏಷ್ಯದಲ್ಲೇ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮಾಡಿ ದೇಶಕ್ಕೆ ಬೆಳಕು ನೀಡುವಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪಾತ್ರ ಪಡೆದಿದೆ.
ಧಾರ್ಮಿಕ ದೃಷ್ಟಿಪರದೆಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದಾಗ ತಮಿಳುನಾಡಿನಿಂದ ಬಂದ, ಶ್ರೀ ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯ ರಿಗೆ ನೆಲೆನೀಡಿ, ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವ ಪಂಥದೊಂದಿಗೆ ಹಿಂದು ಧರ್ಮವನ್ನು ಬೆಳಕನ್ನು ಪ್ರಜ್ವಲಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟ ಪ್ರದೇಶವಿದು,
ನಾಟಕಗಳು ಮತ್ತು ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ವರ್ಣರಂಜಿತ ಮತ್ತು ಐಷಾರಾಮಿ ನಾಟಕದ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಈಗಲೂ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಆಧುನಿಕ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವಲ್ಲೂ ಜಿಲ್ಲೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ಗಮನಾರ್ಹ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಕೆ.ಎಸ್.ನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿ ಮತ್ತು ಪು.ತಿ.ನ ರವರಂತಹ ಶ್ರೇಷ್ಠಸಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದು, ನಾಡಿಗೆ ಈ ಜಿಲ್ಲೆಯ “ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಕೊಡುಗೆ ಬಲು ದೊಡ್ಡದು” ಹಾಗೆಯೇ
ರಾಜಕಾರಣಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಸಾಹಿತಿ, ಹೋರಾಟಗಾರ ಮತ್ತು ಚಿಂತಕರಾಗಿದ್ದ ಕೆ.ವಿ.ಶಂಕರೇಗೌಡ ರೆಂಬ ನಿತ್ಯಸಚಿವರನ್ನು ನಾಡಿಗೆ ನೀಡಿದ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಜಿಲ್ಲೆ, ಇದರೊಟ್ಟಿಗೆ ಮಂಡ್ಯದ ಗಂಡು ಮುತ್ತಿನ ಚೆಂಡು ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗೀತೆ ನೆನಪಾದರೆ ನಟ ಅಂಬರೀಶ್ ರವರ ಭಾವಚಿತ್ರವು ಕನ್ನಡಿಗರ ಕಣ್ಮುಂದೆ ಬಂದು ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ. ನಟನೆಯಿಂದ ರಾಜಕಾರಣದವರೆಗೂ ಅವರನ್ನು ಮಮತೆಯಿಂದ ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡ ಈ ಜಿಲ್ಲೆ ಈಗಾಗಲೇ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ, ನಾಟಕ ರಂಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದಂತೆಯೇ ಅನೇಕ ನಟರನ್ನು ಗಂಧದಗುಡಿಗೆ ನೀಡಿದ ಮಂಡ್ಯವು ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿ ಇಂದಿಗೆ 85 ವರ್ಷವನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತಿರುವುದರೊಟ್ಟಿಗೆ ಈ ವರ್ಷ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನವು ಮಂಡ್ಯದಲ್ಲೇ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವುದು ಮತ್ತೊಂದು ಸಂತಸದ ವಿಚಾರವಾಗಿದೆ.